de Telegraaf , 28 november 2002

'Topbedrijven spioneren om activist een hak te zetten'

Leander Willemstein

Dat gerennommeerde bedrijven niet negatief in de publiciteit willen komen, is alom bekend. En dat sommigen dit hoe dan ook willen voorkomen door tegenstanders te bespioneren of zelfs te infiltreren, lijkt ongelofelijk. Onderzoeksjournalist en schrijftster Eveline Lubbers bewijst met haar nieuwe boek 'Schone schijn, smerige streken in de strijd tussen burgers en bedrijven' dat dat in de praktijk echter wel degelijk gebeurt.

"En regelmatig ook", beweert ze aan de hand van bijna twintig voorbeelden. "Zoals Manfred Schlikenrieder". Die gaf zich in de jaren negentig uit als milieuverdediger. In die hoedanigheid interviewde hij diverse kopstukken van bleangengroepen over anti-Shell-campagnes en maakte daar een film over. In werkelijkheid was hij ingehuurd door de benzinereus. Het gevolg was dat Shell over alle persoonlijke details van de geïnterviewden kon beschikken.

"In het boek zien we dat het spioneren en infiltreren bij belangenorganisaties regelmatig voorkomt, maar het is o zo moeilijk aan te tonen", zegt Bob Hoogenboom, hoogleraar fraudewetenschappen aan de Universiteit Nijenrode, tijdens de boekpresentatie. "Daarom moet er een maatschappelijke discussie losbarsten. Alle partijen moeten tezamen tot een juiste oplossing komen. Overheid, organisaties en bedrijfsleven."

De hoogleraar pleit zelf voor een onafhankelijk institutt dat toezicht gaat houden op particuliere inlichtingendiensten. Zij leveren in de meeste gevallen de undercoverrechercheurs aan de bedrijven. "Er is niet mis met deze bedrijven, alleen de toezicht erop is als een wassen neus. Transparantie is noodzakelijk!"

Verder moeten de belangenorganisaties volgens Hoogenboom ook zelf eens wat secuurder worden. "Het ontbreekt ze aan dicipline en ze tonen grenzelose naïviteit. Een organisatie denkt het probleem te hebben opgelost als zij hun technische gegevens, gsm-data en faxgegevens goed beveiligd hebben. Maar negen van de tien mensen schrikt zich te pletter als zij horen dat het grootste gedeelte van de bedrijfsinformatie vwaar derden lucht van krijgen, via henzelf komt."

Actiegroep Milieudefensie is zich daar terdege bewust van, maar zegt zo goed als machteloos te staan. "Als een nieuwe vrijwilliger zich aanbiedt, is deze van harte welkom. We kunnen onmogelijk iedereen gaan screenen die bij ons aanklopt", aldus een woordvoerder. Milieudefensie probeert nu aan spionage en infiltratie te ontkomen door alle 'geheime acties' onder vier ogen te bespreken. "Zo houden we in ieder geval het 'hallo, hier ben ik-effect'."