"Ook in Nederland werd de toegenomen macht van de PKK waarneembaar. Zo eiste de partij bij de jaarlijkse geldinzamelingsactie van steeds meer mensen steeds grotere bedragen. De slachtoffers behoorden voornamelijk tot de Turks- Koerdische en Turkse gemeenschap."
Dat schrijft de Binnenlandse Veiligheidsdienst in haar
jaarverslag over 1991. Het was voor het eerst dat de BVD zo'n
openbaar overzicht maakte; de dienst loopt daarmee jaren achter
bij collega's in de ons omringende landen. In Duitsland
publiceert niet alleen de landelijke Verfassungsschutz veel
uitgebreidere overzichten, met achtergrond verhalen over de
acitiviteiten van alle mogelijke groeperingen. Ook alle
deelstaten geven elkaar jaar een op glanzend papier gedrukt
boekje uit, met full-collor foto's van affiches of gebombardeerde
auto's en zelfs punk-aandoende lay-out.
De Koerden hebben in het Duitse jaarverslag van 1990 een eigen
paragraaf, ze komen na de 'Ieren' en de 'Arabieren', waar de
Palestijnen mee bedoeld worden, en voòr de 'Iraniërs' en
paragraaf 5 de 'Turken (zonder Koerden)'.
Maar ook in dit verslag staat een volstrekt suggestief zinnetje
over bewapende PKK-aanhangers die in Baden-Württemberg geprobeerd
hebben winkeliers dan wel hun cliëntele af te persen bij
geldinzamelingsakties voor de strijd thuis.
Alle bombarie rond de 'nieuwe openbaarheid' van de Nederlandse
inlichtingendienst verdwijnt in het niets als je het vergelijkt
met Duitsland. De jaarverslagen van onze oosterburen worden in
debatten over een betere controle over de BVD dan ook vaak als
voorbeeld genomen van hoe het wel moet. Toch zijn er ook
vraagtekens te zetten bij zulke uitgebreide jaarverslagen.
Ervaringen van aktieve groepen in Duitsland hebben geleerd dat
het feit dat je genoemd wordt in het overzicht van de geheime
dienst stigmatiserend werkt. Het kan bijvoorbeeld veel moeilijker
zijn om subsidie te krijgen als je eenmaal als 'staatsgevaarlijk'
te boek staat.
Ook in Nederland lijkt dat het doel te zijn. Want wat staat er
nou eigenlijk in de drie zinnetjes in het Jaarverslag van de BVD?
Niet met zoveel woorden dat er mensen afgeperst worden door de
PKK. De formulering is vaag. Termen als 'steeds meer' en 'steeds
groter' zeggen niets over wat er feitelijk aan de hand is, maar
roepen onbewuste gevoelens van angst en dreiging op. Let maar
eens op hoe vaak dat soort formuleringen in het NOS-journaal
gebruikt worden, en in wat voor context.
Wat is er tegen te doen, als de BVD op zo'n manier mensen of
groepen verdacht maakt? Je kunt altijd een klacht indienen bij
de verantwoordelijke minister of bij de Nationale Ombudsman.
Nadeel is dat dat jaren kan duren en dat je er niet veel wijzer
van wordt. De Ombudsman is bevoegd tot inzage in BVD-dossiers,
echter op voorwaarde van geheimhouding. Over de inhoud mag hij
geen uitspraak doen, hij kan alleen zeggen dat hij, op basis van
wat hij gezien heeft, het optreden van de BVD correct vindt of
niet.
Standaardafwijzing bij verzoeken om inzage is dat de BVD daarover
geen mededelingen doet, omdat alleen al het feit òf er een
dossier over iemand bestaat, inzicht geeft in de manier van
werken van de Dienst. En die is geheim. Dus wat ze weten en hoe
ze aan die kennis komen, daar is eigenlijk niet achter te komen.
Om publiekelijke genoegdoening of excuses van de BVD te krijgen,
zou je eerst moeten bewijzen dat het niet waar is dat
inzamelingsacties met afpersing gepaard gaan. Dat is om
verschillende redenen natuurlijk erg moeilijk, zo niet
onmogelijk.
Van de andere kant is het kennelijk ook niet zo makkelijk aan te
tonen dat het wèl waar is. Voldoende strafrechtelijk bewijs is
er tot nu toe niet gevonden, anders was Justitie wel een zaak
begonnen tegen de PKK. De politie doet wel alle mogelijke moeite
om bewijsmateriaal op tafel te krijgen. Het afgelopen jaar werden
bepaalde koffiehuizen gefrequenteerd door Nederlandse mannen die
probeerden semi-onopvallende praatjes aan te knopen om dan het
gesprek te brengen op de solidariteitsbijdrages. Maar ook zo lukt
het de politie blijkbaar niet de zaak rond te krijgen.
"Het lijkt wel of ze het niet uit kunnen staan dat het zo goed
gaat met de inzamelingsacties, dat er zoveel geld opgehaald
wordt", zei een woordvoerder van het Koerdistancomité.
De enige strategie die de overheid dan nog blijft, is die van de
vage verdachtmakingen. Een alinea in het BVD-jaarverslag geeft
een berichtje in de krant, minister van binnenlandse zaken is
niet te beroerd om het bij het debat over de inlichtingendiensten
in de Tweede Kamer nog een keer te herhalen: "Er zijn
aanwijzingen dat de PKK Turkse Koerden in Nederland zwaar onder
druk zet bij het inzamelen van fondsen voor de
onafhankelijkheidsstrijd in Turkije." Ze doet er zelfs een
schepje bovenop: "Het streefbedrag dat de PKK wil binnenhalen is
de afgelopen twee jaar verdubbeld en loopt inmiddels in de
miljoenen guldens". En het hoofd van de BVD, Docters van Leeuwen
deed het eind februari voor de VARA-televisie nog eens dunnetjes
over.
Als je het maar lang genoeg herhaalt, wordt het vanzelf waar.