Inbraken, dreigbrieven en brandstichtingen

De Geheime Oorlog tegen de Midden Amerika-beweging

Korte versie, gepubliceerd in Mensenrechtenmagazine, mei 1992

Precies op de avond voordat dominee Victor Carpenter van de Arlington Street Church zijn gemeente zou vertellen dat de kerk had besloten onderdak te bieden aan vluchtelingen uit El Salvador, werd er ingebroken in zijn kantoortje. Carpenter: "Alle kasten waren doorzocht. Alle sloten waren zonder beschadiging geopend. Ze wisten precies wat ze deden. Kennelijk is dit bedoeld als waarschuwing voor andere kerken die zich bij onze beweging aan willen sluiten."

Deze gebeurtenis staat niet op zichzelf. De Amerikaanse Senaatscommissie voor 'Civil and Constitutional Rights' hield in februari 1987 een zitting over de inbraken waar de Midden Amerika solidariteitsbeweging mee werd geconfronteerd.
Kroongetuige was Frank Varelli, Salvadoreen van origine, die begin jaren tachtig in opdracht van de FBI infiltreerde in de CISPES, de Committees In Solidarity with the People of El Salvador. Varelli lichtte de Commissie in over de samenwerking tussen de FBI en de Salvadoreense National Guard - gericht tegen zowel Amerikaanse activisten als Salvadoreense vluchtelingen.
Het verhaal van deze infiltrant die zich als Salvadoreense asielzoeker snel populair maakte in de CISPES-beweging vormde de basis voor het vorig jaar verschenen boek: 'Break Inns, Death Threaths and The FBI, The covert war against the Central America Movement' geschreven door de journalist Ross Gelbspan.

Tot in detail vertelt Varelli hoe hij contacten legde, gegevens doorgaf over het interieur van huizen en kantoren en meewerkte aan de samenstelling van een zeer uitgebreid foto-album van activisten. Hij liet zich zelfs aanzetten tot het verleiden van een non, opdat zij later geconfronteerd kon worden met compromiterende foto's.
Zijn relaas wordt bevestigd door de 4000 pagina's FBI-dossier over hemzelf en nog eens 3500 pagina's FBI-dossier over CISPES die vrijkwamen na een succesvol beroep op de Freedom of Information Act. Via een 'klokkenluider' en bestudering van de sterk gekuiste FBI-papieren komt langzamerhand inzicht in een enorme verzameling van onopgehelderde incidenten.

Inbraak blijkt een favoriete methode om mensen te intimideren.
Meestal mist er niets van waarde, maar is in de ruimte een chaos aangericht en zijn interessante gegevens verdwenen of gekopieerd.
Maar dat is zeker niet de enige manier om groeperingen het leven zuur te maken. De werkwijze van de FBI is zeer divers. Op de lijst die het Centre for Constitutional Rights opstelde staan honderden gevallen variërend van opengebroken auto's, lekgestoken banden tot ondervraging, soms op het werk in aanwezigheid van de personeelschef, maar ook voorbeelden van dreigbrieven, vergiftiging van huisdieren en brandstichting.
Reizigers uit Nicaragua of El Salvador werden bij de douane aangehouden, hun bagage doorzocht, documenten en adressenboekjes werden gekopieerd. De gegevens van duizenden mensen die zich op wat voor manier dan ook inzetten voor mensenrechten in Midden Amerika zijn opgeslagen in FBI-files.

Cointelpro

"Als je de CISPES operatie vergelijkt met andere politieke operaties tot ver terug in de jaren vijftig, wordt pas goed duidelijk dat de FBI het tot haar taak ziet iedere politieke beweging, die potentieel enige verandering van betekenis aan zou kunnen brengen in het Amerikaanse politieke systeem, onschadelijk te maken." zegt Ross Gelbspan in een recent interview. Hij verwijst hiermee naar het Counter Intelligence Program, COINTELPRO, dat als doel had de Black Liberation Movement en the New Left systematisch te saboteren. Dominee Marten Luther King was een belangrijk object in deze campagne tegen allerlei groepen die streefden naar sociale verandering, van anti-oorlogs- en mensenrechtenactivisten, feministen en radicalen tot voedselcoöperaties en gezondheidscentra.
Publikatie van bij een inbraak buitgemaakte FBI-dossiers maakte in 1971 een einde aan COINTELPRO. Naar toen bekend werd, hanteert de FBI grofweg vier verschillende technieken: infiltratie, psychologische oorlogsvoering van buitenaf, voortdurend lastigvallen via de juridische weg en gebruik maken van illegale krachten en geweld. In die laatste categorie valt de samenwerking met duistere extreem-rechtse burgerwachten.

Speciale acties

Na COINTELPRO werd het optreden van de FBI aan allerlei restricties gebonden. Uit het boek van Gelbspan blijkt echter dat het verbod op het bijhouden van bepaalde registraties vooral tot gevolg heeft gehad dat de FBI overging tot het bijhouden van geheime 'non-files' met gegevens over onderzoeken die ze eigenlijk niet meer mocht doen. Daarnaast begon men op grote schaal met het uitbesteden van moeilijke klussen aan private inlichtingendiensten. Via intensieve uitwisseling van gegevens over onderwerpen die voor de FBI verboden terrein waren geworden, belandt informatie als het ware witgewassen alsnog in de FBI- files.
Met de komst van Reagan is het tij gekeerd. De President heeft sinds 1981 het recht 'speciale acties' te verordonneren tegen een buitenlandse macht, of een vertegenwoordiger daarvan. In de praktijk betekent dat legalisering van geheime acties tegen iedereen die vriendschappelijke relaties onderhoud met landen of groepen die de Amerikaanse regering vijandig gezind zijn. Feitelijk gezien was de jacht op CISPES dus wettelijk toegestaan.

Desondanks volgden de reacties op de 'coming-out' van Frank Varelli een volstrekt klassiek patroon. Voor de Senaatscommissie legde Varelli een verklaring over CISPES af. Hij had altijd de indruk gekregen dat het een vredelievende en geweldloze organisatie was, die tot doel had via voorlichting en onderwijs de Midden Amerika politiek van de VS te veranderen.
Deze getuigenis werd doeltreffend onderuit gehaald door de conservatieve Republikein J. Sensenbrenner die een -vervalst- rapport tevoorschijn toverde uit 1984, waarin Varelli gemeld zou hebben dat de CISPES een aanslag op Reagan van plan was bij zijn bezoek aan Dallas. In werkelijkheid had Varelli zijn superieuren verteld dat CISPES de stoet van de President wilde blokkeren met straattheater tegen de oorlog in El Salvador. Maar met Varelli's geloofwaardigheid was het op dat moment gedaan. In eerste instantie probeerde de FBI hem af te doen als 'zomaar een informant' die nooit genoeg inzicht kon hebben voor zijn verstrekkende onthullingen.
Nog geen jaar later echter probeerde FBI-directeur William Sessions hem de verantwoordelijkheid voor de gehele, vijf jaar durende, landelijke CISPES-campagne in de schoenen te schuiven. Zonder de door hem geleverde informatie zou de FBI nooit tot een zo grote actie zijn overgegaan. Afgezien van het feit dat Varelli voor de FBI een ongetwijfeld interessante bron is geweest, wordt er natuurlijk nooit op basis van één relatieve buitenstaander besloten tot een onderneming van die omvang.

"You're next"

FBI-directeur William Sessions heeft in de Senaat onder ede verklaard dat het bespioneren van CISPES een vergissing was en dat de FBI-acties in 1985 zijn gestopt. Volgens CISPES-woordvoerder Mike Zielinski is er echter nog geen einde gekomen aan het lastig vallen en de systematische bedreigingen. Eind 1989 kregen Salvadoreense vluchtelingen in Los Angeles een 'dodenlijst' opgestuurd. Een week later ontving een dominee die in CISPES actief is een foto van de zes priesters die vermoord werden in El Salvador, met een briefje erbij: "You're next".

Tijdens het proces tegen een anti-oorlogsactivist in San Fransisco dook vorig jaar een officieel document op waaruit bleek dat de FBI nog steeds informatie doorspeelt aan El Salvador. Een rapportje waarin melding wordt gemaakt van een geweldloze blokkade en een benefiet-diner tegen de oorlog in El Salvador eindigt met de zin: "Deze informatie moet doorgegeven worden aan de daartoe bevoegde justitiële instanties als ook aan officiële vertegenwoordigers van de Salvadoreense regering."
FMLN woordvoerdster Guardelupe Gonzales: "Onder de nieuwe anti- terrorisme wet zijn uitlatingen tegen de regering verboden. Of ze in het land gedaan worden of elders, het kan tien jaar gevangenisstraf opleveren." En als politiek gevangene in El Salvador ben je je leven niet zeker.

Intimidatie

"Dit soort incidenten bevestigde me alleen maar in mijn politieke overtuiging, maar het maakt je wel voorzichtiger en soms angstiger." zegt Francisca Cavazos, wier huis doelwit was van inbraken en brandstichting, "Voor mezelf ben ik niet zo bang, wat me dwars zit zijn mijn twee zoons. Dè manier om mensen in Midden Amerika aan te pakken is via their loved ones".
Bij ds. Timothy Limburg werd twee keer ingebroken binnen een maand. De eerste keer was er niks weg, het kantoor was een puinhoop en het was duidelijk dat alle administratie doorgekeken was. De tweede keer werd het kerkregister gestolen, de enige kopie met alle nieuwe leden. Limburg: "Dat was echt intimidatie. Alsof ze willen zeggen: 'We komen overal binnen als we willen'. Wat dat betreft ben ik meer kwaad dan ge‹ntimideerd. Ik vind het te gek voor woorden dat dit kan gebeuren in dit land. Dan kan niet zo doorgaan."

Milieu en aids

Misschien dat met het tekenen van de vrede in El Salvador nu ook een einde komt aan de aanvallen op de Midden Amerika beweging in de Verenigde Staten.
Niet dat het voor de FBI dan ook afgelopen is. Iedere actiegroep die een bedreiging kan betekenen voor de gevestigde orde wordt onder vuur genomen.
Volgens de laatste berichten is de milieubeweging het nieuwste doelwit, maar ook Act Up en andere aids-belangenbehartigers ondervinden een meer dan gemiddelde belangstelling. Laten zij leren van hun voorgangers.
Gelegenheid daartoe is er volop. Onlangs kreeg CISPES opnieuw een bulk FBI-dossiers: via een beroep op de Freedom of Information Act kwam er nu 49 'cubic feet' papier vrij.

Evel